तिब्बतमा शक्तिशाली भूकम्पका कारण ९५ जनाको मृत्यु

सुनसरी – सन् २०२५, जनवरी ७ मा तिब्बतको दुर्गम क्षेत्रमा गएको शक्तिशाली भूकम्पमा परी कम्तीमा ९५ जनाको ज्यान गएकाे छ। भूकम्पको धक्का छिमेकी देशहरू नेपाल, भुटान र उत्तरी भारतका केही भागहरूमा पनि महसुस गरिएको थियो।

अमेरिकी भूगर्भ सर्वेक्षण (USGS) का अनुसार ७.१ म्याग्निच्युडको यो भूकम्प स्थानीय समय अनुसार बिहान ९:०५ बजे १० किलोमिटर (६.२ माइल) को गहिराइमा गएको थियो र त्यसपछि धेरै पराकम्पनहरू पनि आएका थिए।

टेक्टोनिक प्लेटको हलचलले हिमालका दुर्गम गाउँहरूका घरहरू भत्कायो, नजिकैको तिब्बती पवित्र शहरलाई हल्लायो र सगरमाथा आधार शिविरका आगन्तुकहरूलाई समेत त्रसित बनायो।

भूकम्पको केन्द्रविन्दु तिब्बती पठारको टिङ्ग्री काउन्टीमा नेपालको सीमा नजिकै, विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथाबाट करिब ५० माइल उत्तरमा अवस्थित थियो।

स्थानीय अधिकारीहरूले मंगलबार दिउँसो पत्रकार सम्मेलनमा भूकम्पमा परी कम्तीमा १३० जना घाइते भएको जानकारी दिए। सिन्ह्वा समाचार एजेन्सीका अनुसार टिङ्ग्री काउन्टीमा १,००० भन्दा बढी घरहरू क्षतिग्रस्त भएका छन्।

भूकम्पको धक्का नेपालको राजधानी काठमाडौँसम्म महसुस गरिएको थियो। काठमाडौँस्थित गैरसरकारी संस्था नेपाल केन्द्रिय विपद् व्यवस्थापनका विशाल नाथ उप्रेतीले भने, “यो धेरै शक्तिशाली थियो। मानिसहरू घरबाट बाहिर निस्किए। पोलका तारहरू हल्लिएको देखिन्थ्यो।”

भूकम्पको केन्द्रविन्दु नजिकको क्षेत्र पातलो बस्ती छ, तर साना गाउँहरू दुर्गम र प्रायः पुग्न गाह्रो हिमाली उपत्यकाहरूमा अवस्थित छन्। सिन्ह्वाका अनुसार केन्द्रविन्दुको २० किलोमिटर (१२ माइल) को दायराभित्र २७ गाउँमा करिब ६,९०० मानिस बस्छन्।

सीएनएनद्वारा जियोलोकेट गरिएका चिनियाँ सामाजिक सञ्जालका भिडियोहरूले केन्द्रविन्दुबाट करिब ८६ किलोमिटर (५३ माइल) टाढा रहेको ल्हात्से काउन्टीका क्षतिग्रस्त छतहरू, पसलका अगाडिका भागहरू र सडकमा थुप्रिएको भग्नावशेष देखाएका थिए। सडक छेउमा पार्किङ गरिएका केही कार र मोटरसाइकलहरू पनि क्षतिग्रस्त भएको भिडियोमा देखाइएको थियो।

भूकम्पको केन्द्रविन्दु नजिकको मुख्य शहर सिगात्से हो, जुन लगभग १८० किलोमिटर (१११ माइल) टाढा छ। यो शहरमा करिब ८००,००० मानिस बसोबास गर्छन् र यो दलाई लामापछिका तिब्बती बौद्ध धर्मका दोस्रो सर्वोच्च आध्यात्मिक नेता पाञ्चेन लामाको परम्परागत गद्दी हो।

सिन्ह्वाद्वारा साझा गरिएको सिगात्सेको एक सुपरमार्केटको निगरानी क्यामेराको फुटेजले भूकम्प गएको क्षण कैद गरेको थियो, जसमा सामानहरू काँप्दै गरेको सेल्फबाट खस्दा ग्राहकहरू बाहिर भागिरहेका थिए। शहरमा व्यापक क्षति भएको तत्काल कुनै खबर आएको थिएन।

सगरमाथा र नेपालमा पनि धक्का

१८ वर्षीया कलेजकी विद्यार्थी अन्ना गुओ मंगलबार बिहान सिगात्सेबाट सगरमाथा हेर्न दक्षिणपश्चिमतिर जान लागेकी थिइन्, जब जमिन जोडले हल्लिन थाल्यो। उनले भनिन्, “मेरो वरपरका मानिसहरू आत्तिन थाले र स्पष्ट रूपमा तनावग्रस्त भए।”

“मैले यो यात्राको एक वर्षदेखि योजना बनाएकी थिएँ। तर जब म यहाँ आइपुगेँ, भूकम्पको सामना गर्नु पर्यो। मलाई यस्तो केही होला भन्ने कहिल्यै लागेको थिएन,” उनले भनिन्।

मंगलबार स्थानीय अधिकारीहरूले सगरमाथा आरोहणका लागि आधार शिविर, साथै वरपरको रमणीय क्षेत्र बन्द गरे। जाडो मौसम विश्वको सर्वोच्च शिखर आरोहणको लागि उपयुक्त मौसम होइन, तर केही चिनियाँ पर्यटकहरू अझै पनि हिमालय पर्वतहरूको मनमोहक दृश्य हेर्न रमणीय क्षेत्र भ्रमण गर्छन्।

आधार शिविरका कर्मचारी बा लोले भूकम्पको धक्का महसुस गरेको तर भवनहरूमा कुनै क्षति नपुगेको बताए। सोमबार करिब ५०० पर्यटकले शिविर भ्रमण गरेको र भूकम्प जाँदा करिब ३० जना पर्यटक आधार शिविरमा रहेको उनले बताए। सबै पर्यटकलाई सुरक्षित स्थानमा लगिएको उनले जानकारी दिए।

नेपालको सोलुखुम्बु जिल्लामा भूकम्पको धक्काले सन् २०१५ मा काठमाडौँ नजिकै गएको विनाशकारी ७.८ म्याग्निच्युडको भूकम्पको याद ताजा गरायो, जसमा करिब ९,००० मानिसको मृत्यु भएको थियो र हजारौं घाइते भएका थिए।

स्थानीय जिल्ला अधिकारी रूपेश विश्वकर्माले भने, “धक्का धेरै बलियो थियो, सबैजना आत्तिएका छन्।” सगरमाथाको नेपाली आधार शिविर नजिकैको याक फार्ममा “सबै कुरा हल्लिरहेको छ” र कर्मचारीहरू “धेरै डराएका छन्,” उनले भने।

तिब्बतमा चिनियाँ वायुसेना सहित उद्धार टोली खोजी कार्यमा जुटेको चिनियाँ राज्य प्रसारक सीसीटीभीले जनाएको छ। पछि उसले २०० भन्दा बढी चिनियाँ सैनिकहरूको पहिलो टोली टिङ्ग्री काउन्टीमा तैनाथ गरिएको र थप १,५०० तयारी अवस्थामा रहेको बताएको थियो। प्रसारकका अनुसार दिउँसोसम्म तीनवटा गाउँको फोन सम्पर्क विच्छेद भएको थियो।

चीनको राष्ट्रिय आप्रवासन प्रशासनद्वारा सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गरिएका भिडियोहरूका अनुसार आप्रवासन प्रहरी अधिकारीहरू भग्नावशेषमा खाली हातले खोजी गरिरहेका देखिएका थिए। भिडियोमा भत्किएका घरहरू र थिचिएका पर्खालहरू भएको एउटा गाउँ देखाइएको थियो, जहाँ केही बासिन्दाहरू सडक छेउमा कम्बल ओढेर तातो पानी पिइरहेका थिए।

चीन भूकम्प सञ्जाल केन्द्रका अनुसार सोमबार दिउँसोसम्म कुल ४९ पराकम्पनहरू रेकर्ड गरिएका थिए।

भूकम्पपछि चिनियाँ नेता सी जिनपिङले अधिकारीहरूलाई बाँचेकाहरूको खोजी र उद्धार गर्न, हताहतीलाई कम गर्न, प्रभावित बासिन्दाहरूलाई उचित बासस्थान दिन र जाडोमा उनीहरूको सुरक्षा र न्यानो सुनिश्चित गर्न हरसम्भव प्रयास गर्न आह्वान गरेका थिए।

तिब्बत चीनको सबैभन्दा प्रतिबन्धित र राजनीतिक रूपमा संवेदनशील क्षेत्रहरू मध्ये एक हो, र विदेशी आगन्तुकहरूको पहुँच कडा रूपमा नियन्त्रित छ। दलाई लामा चिनियाँ शासन विरुद्धको असफल विद्रोहपछि सन् १९५९ मा भारत भागेदेखि बेइजिङले यस क्षेत्रमा कडा पकड कायम राखेको छ।

यो समाचार थप विकासक्रमहरू सहित अद्यावधिक गरिएको छ।