आज हामी विश्व नगर योजना दिवस मनाइरहेका छौँ। सन् १९४९ देखि हरेक वर्ष नोभेम्बर ८ तारिखमा यो दिवस मनाइन्छ। यस दिवसको मुख्य उद्देश्य नगर योजनाको महत्वबारे जनचेतना फैलाउनु हो।
कसरी सुरु भयो यो दिवस ?
दोस्रो विश्वयुद्धपछि सहरहरू ध्वस्त भएका थिए। यसपछि सहरहरूको पुनर्निर्माण र पुनर्जीवनका लागि वैज्ञानिक र व्यवस्थित योजनाको आवश्यकता महसुस गरियो। यसै आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्न सन् १९४९ मा पहिलो विश्व नगर योजना सम्मेलन आयोजना गरिएको थियो। यही सम्मेलनको निर्णयअनुसार प्रत्येक वर्ष नोभेम्बर ८ तारिखलाई विश्व नगर योजना दिवसको रूपमा मनाउन थालिएको हो।
कसरी मनाइन्छ यो दिवस ?
विश्वभरका सहरहरूमा विभिन्न कार्यक्रम आयोजना गरेर यो दिवस मनाइन्छ। यसमा गोष्ठी, सेमिनार, प्रदर्शनी, वृक्षारोपण, सफाइ अभियान, सांस्कृतिक कार्यक्रम आदि पर्छन्। यस वर्षको नारा “Better Cities, Better Life” रहेको छ।
नगर योजना के हो ?
नगर योजना भनेको हाम्रा सहरहरूलाई व्यवस्थित, सुन्दर र दिगो बनाउने कला हो। यसले सहरको भौतिक पूर्वाधार, यातायात व्यवस्था, वातावरण संरक्षण, सामाजिक न्याय र आर्थिक विकासलाई समेट्छ। राम्रो नगर योजनाले हाम्रो जीवनलाई सहज, सुरक्षित र सुखमय बनाउँछ।
किन आवश्यक छ नगर योजना ?
नगर योजनाले सहरहरूलाई व्यवस्थित बनाउँछ, ट्राफिक जाम कम गर्छ, प्रदूषण नियन्त्रण गर्छ, हरियाली क्षेत्र बढाउँछ, सामाजिक न्याय प्रवर्द्धन गर्छ र आर्थिक विकासलाई टेवा पुर्याउँछ।
नेपालमा नगर योजनाको अवस्था कस्तो छ ?
नेपालका सहरहरूमा नगर योजनाको अवस्था चुनौतीपूर्ण छ। अनियन्त्रित सहरीकरण, अव्यवस्थित बसोबास, ट्राफिक जाम, प्रदूषण र प्राकृतिक स्रोतको दोहन जस्ता समस्याले सहरहरूलाई ग्रस्त बनाएका छन्।
नगर योजनाका चुनौतीहरू के-के हुन् ?
- अनियन्त्रित सहरीकरण: सहरहरूको तीव्र वृद्धिले पूर्वाधारको अभाव, ट्राफिक जाम र प्रदूषण निम्त्याएको छ।
- अव्यवस्थित बसोबास: अवैध बस्तीहरूको बढ्दो संख्याले सहरको सौन्दर्य र सुरक्षामा खलल पुगेको छ।
- प्राकृतिक स्रोतको दोहन: प्राकृतिक स्रोतको अत्यधिक दोहनले वातावरणीय समस्या उत्पन्न गरेको छ।
- सामाजिक असमानता: सहरहरूमा आर्थिक र सामाजिक असमानता बढ्दो छ।
- गरीबी र बेरोजगारी: सहरहरूमा गरीबी र बेरोजगारीको समस्या जटिल बन्दै गएको छ।
यी चुनौतीहरू समाधान गर्न के गर्न सकिन्छ ?
- सहरी योजनाको कार्यान्वयन: प्रभावकारी सहरी योजना बनाएर कार्यान्वयन गर्नुपर्छ।
- पूर्वाधार विकास: सडक, पुल, खानेपानी, ढल निकास जस्ता पूर्वाधार विकास गर्नुपर्छ।
- यातायात व्यवस्थापन: सार्वजनिक यातायात प्रणालीलाई सुधार गर्नुपर्छ र व्यक्तिगत सवारी साधनको प्रयोग कम गर्न प्रोत्साहन गर्नुपर्छ।
- वातावरण संरक्षण: हरियाली क्षेत्रको संरक्षण, प्रदूषण नियन्त्रण र ऊर्जा दक्षतामा ध्यान दिनुपर्छ।
- सामाजिक न्याय: सबै वर्गका नागरिकलाई समान अवसर प्रदान गर्नुपर्छ र सामाजिक सुरक्षाको प्रबन्ध गर्नुपर्छ।
विज्ञको दृष्टिकोण
हाम्रा सहरहरूलाई व्यवस्थित र दिगो बनाउनका लागि दूरदर्शी नगर योजना आवश्यक छ। यसका लागि सरकार, निजी क्षेत्र र नागरिक समाजबीच सहकार्य जरुरी छ। हामीले प्राकृतिक स्रोतको दिगो उपयोग, यातायात व्यवस्थाको सुधार, खुला हरियाली क्षेत्रको संरक्षण र सांस्कृतिक सम्पदाको संरक्षणमा ध्यान दिनुपर्छ।
विश्व नगर योजना दिवसको अवसरमा, आउनुहोस्, हामी सबै मिलेर सुन्दर र दिगो नेपाल निर्माणको सपना साकार पारौँ।